استاد محمد رضا شجریان

محمدرضا شجریان خواننده برجسته موسیقی ایرانی‌

تذهیب

تذهیب : آرایش صفحات کتب خطی با نقشمایه های انتزاعی - در هنر ایرانی - اسلامی . این گونه تزئین از حیث پیچیدگی طرح ها و هماهنگی رنگ ها به اوج کمال رسید .

رنگ

 

    شاید با اطمینان بتوان گفت که هیچ کدام از عناصر بصری و تجسمی ، به اندازه رنگ برای ما لذت بخش نیستند . اگر مجبور بوده باشید تا همیشه تلویزیونی سیاه و سفید قدیمی تماشا کنید و سپس به طور ناگهـانی دستگاهی رنگی به دست آوریـد ، این مسالـه را درک خواهیـد کرد. به همـان علّت بود که تهیه کنندگان تصمیم گرفتند تا فیلم های کلاسیکی همچون (( کـازابـلانکـا )) را تصحیح نماینـد و آنهـا را (( رنگی کنند )) . یعنی با استفاده از شیوه ای دقیق کامپیوتری ، فیلمی که در اصل سیاه و سفید بوده را رنگی نمایند . بحث در خصوص اینکه آیا این عمل به لحاظ اخلاقی وزیبا شناختی پذیرفتنی است یا نه ، سال ها ادامه خواهد یافت ؛ لکن به وضوح (( دست اندرکاران )) به دنبال این هستند که از قسمتی از بازار تقاضا برای بهره برداری به منظور تمام رنگی کردن فیلم ها استفاده کنند .    

      مطالعات و پژوهش های مختلف نشان می دهد که رنگ طیف گسترده ای از واکنش های روان شناختی و فیزیولوژیک را تحت تأثیر قرار می دهد . اغلب رستوران ها با رنگ قرمز تزئین می شوند ، زیرا بنابر یک اعتقاد ( قرمز ) (( رنگی )) است که اشتها را بالا می برد و بنابراین مصرف غذا بیشتر می شود . یکی از شیوه های درمانی متداول در خصوص  نوزادان نارس که به طور غریزی با بیماری یرقان از نوع خطرناکی متولد می شوند ، این است که آنها را با اشعه آبی شست و شو می دهند ؛ و این عمل به دلایل کاملاً ناشناخته ای میزان نیاز به تعویض خونشان را کاهش می دهد . محیط و فضای آبی نیز به طور خارق العاده ای فشار خون ، ضربان قلب ، و شمار تنفس انسان را پایین می آورد . در یک آزمایش ، از اشخاص ( سوژه ها ) خواسته شد تا از طریق مزه کردن ، پوره ی سیب زمینی که با رنگ سبز روشن ترکیب شده بود را تشخیص دهند . ولی به دلیل تأثیر رنگی اخلال کننده ، قادر نبودند که بگویند چه چیزی را می خورند . و در یکی از مراکز پرورشگاهی کالفرنیا ، کودکان خشن را  به طور مرتّب در سلولی به ابعاد 8  در 4 متری که با رنگ صورتی کم رنگ ، رنگ آمیزی شده بود قرار دادند . کودکان به آرامش می رسیدند ، یعنی آرام می شدند ، و در اغلب اوقات حدود ده دقیقه به خواب فرو می رفتند . این رنگ (( صورتی آرام بخش )) لقب گرفتـه است . مکانیزمی که در واکنش هـای ایـن رنگ ها وجود دارد ، هنوز نا مشخص است ؛ امّا بدون شک بر روی مغز و بدن انسان به شیوه ای کاملاً قوی ای تأثیر می گذارد .   

       اگر شما در برابر آثار واقعی قرار بگیرید ، رنگ ها ی آن واقعاً نخواهند توانست رنگ های دلخواه شما باشند ، زیرا باز آفرینی مکانیکی  آنها بر روی کاغذ هرگز دقیق و صحیح نیست . امّا شکی نیست که باز آفرینی این رنگ ها بارها مشاهده می شوند . رنگ همواره چشم را به خود جلب می کند . رنگ متأثر ازنور است . بدون نور هیچ رنگی نمی تواند وجود داشته باشد . اصول تئوری رنگ بیان کننده ی چگونگی این مساله می باشد .

استاد محمود فرشچیان

  محمود فرشچیان در سال 1308 شمسی در اصفهان، دیده به جهان گشود.   

 

تاریخچه نقاشی

هنر انسان غار نشین :

      ابتـدائی ترین آثار هنـری که انسـان آن را خلق کـرده و تاکنون یافت شـده است ، به حـدود سی هــزار سـال قبـل مربـوط می شود . این آثـار بیشتــر در کشورهای فرانسه و اسپانیا یافت شده اند و شامل تصاویر حیواناتی چون گاو کـوهـــان دار ، گــاو وحشـی ، گـــوزن و اسـب است . محّــل ایـن نقــاشی در عمق غــارهــا ، دور از نــور طبیعی روز و در مکــانی مجـــزا ، از مکــان زیست انسـانهـای نخستین بوده است .

انســان هــای نخستیـن بــا چـه انگیــزه و بـه چـه دلیـلی این آثــار را ترسیــم می کـرده اند ؟

     این نقاشی هـا مُسلّماً برای زیباتـر کـردن محیط و به منظور نمایش و ایجادلذّت بصری خلق نشده انـد ، زیرا گفتیم این آثـار در عمق غـارهـا ، و دور از نـور طبیعی همچنین جدا از زندگی آنها ترسیم شده اند .

      انسان های نخستین با استفاده از سنگ های نوک تیـز و وسایلی شبیـه آن و بـا وسایل بسیار ساده ی ابتـدائی این آثـار را ترسیـم کـرده است . گفتـه می شود ، شکارچیـان غـار نشین از ایـن نقاشی هـا برای نشانـه گیـری و تیراندازی استفاده می کرده اند . 

 

      انسان نخستین با دقّت در شکل ، حرکات ، رفتار و تناسبـات جسمی یک جانور ، به شناختی جامع از حریف قدرتمنـد خود دست می یافتـه و با آفرینش دوباره ی آن جانور در قالب تصویر بر دیوار و سقف غـارگویی که بخشی از وجود آن جانور را به تسخیر در می آورده ، سپس با تیر اندازی به سوی آن ، نه تنهـا بر مهارت تیراندازی خود می افزوده ، بلکه از این راه آن بخش از وجود شکار را که در تسخیـر داشته ، مغـلوب می کـرده است . لـذا هنگـامی که به شکـار می رفته با اعتماد به نفس و مهارت بیشتری با شکار روبرو می شده است .

به همین علّت این نقاشی ها برای او از اهمّیّت اسرار آمیزی بـرخوردار بوده و شاید از این رو آنها را چون طلسم های جادویی ، دور از دستـرس ، در اعماق غارها نگه می داشته است .

       اهمّیّت دادن به آثـــار هنــری و مُقــدّم دانستن آن به امـــور روزمــــره دردوره های بعــد نیـز به همـان قوّت دیـده می شود . مثـلاً زمـانی که انسـان از غــارنشینی و شکـار بـه مرتبـه ی متکاملتـری از زنـدگی اجتمــاعی رسیــد، تواناییهـای خاک را شنـاخت ، بـه کشاورزی پرداخت و بـه شیـوه ی استخـراج سنگ درمعادن پی برد .

        هنگامی که انسـان سنگ آهن را کشف کرد ، اوّلیـن استفـاده ی او از این کشف ساخت ابزارهـای نـو نبـوده ، بــلکه از آن به عنـوان مــاّده ی رنـگی در نقـاشی دیـواری و ترسیـم نقــوش بر روی تـن خـود و رنگ گیسوانش بهـره گرفت . کشف مس ، پی بردن به قدرت چکش خواری این فلز و امکان ساخت اشیـاء با آن نیـز ، پیش از اینکه به سـاخت ظـروف آشپزی بینجـامد ، در شکل مُهرهای گردنبنـد ظاهر شد . آلیـا‍‍ژهای فلـزی و فنّ جوشکاری نیز ابتـدا بـرای جواهـر سـازی به کـار رفت و بعـدهـا به منظور ابـزار سـازی و ساخت اشیــای کاربردی ، مورد بهره برداری قرار گرفت .

        انسان غار نشین با مخاطراتی روبرو بوده که همواره ایشان را در تشویش و نگـرانی قـرار می داد . خشم طبیعت جسـم و روحشـان را آزار می داد و نیازهای ابتدائی زندگی ، چون تأمین خوراک و پناهگاه تمام زندگی شان را در جدال برای بقای روزانه می بلعید . زندگی گروهی ، کمی به زندگی او آرامش داد . کم کم او از شکار جانوران به نگهداری و پرورش آنان ( دامداری ) روی آورد . بتدریج راز و رمز خاک را کشف کرد و راه و رسم کشاورزی را آموخت .

        در شیوه ی جدید زندگی ، نیاز به داشتن سر پناه هایی دائمی و مستقر شدن در محّل هایی خاّص بود . کم کم مهارت خانه سازی او پیشرفت کرد . سفالگری و ریخته گری فلزات منتهی به تهیّه ی ظروف پخت و پز و نگهداری آب و غذا شد و رنگ های معدنی در تزئین و زیبا سازی محیط زندگی ، صنایع دستی - و نقاّشی ها و مجسمه هایی که مُعرّف مراحل مختلف فعلّیّت بخشیدن به توان هنری انسان ها بود - به صورت پیشرفته تری به کار گرفته شد . همین جوامع کوچک باعث به وجود آمدن تمدّن های بزرگ در دوره های بعد بود .

         تمدّن هایی که آثار به جای مانده از آنها مُعرّف تأثیر عمیق آنها در سر نوشت بشریّت است و ما انسان های معاصر بخش اعظمی از هویّت کنونی خویش را مدیون همین تمدّن ها هستیم .

          هنر: تجلّی روح کمال طلب و جمال جوی انسان در قالب محسوس است ؛ به عبارت دیگر :

 « اهل هنر بودن یک فرد نشانه ی این است که او در مرتبه ی بالایی از کمال و رشد انسانی قرار دارد . همین خصلت پسندیده ، چنانچه در مقیاس یک جامعه ی انسانی و وسعت یک سرزمین ظهور کند ، از نشانه های شکل گیری یک تمدّن است و بر عکس . »