سینمای ایران

پیشگامان سینمای ایران:  

     عبدالحسین سپنتا:سومین فیلمساز ایرانی وی بود. علاقه ی او بیشتر به مضامین سلحشوری و حماسی و افسانه های ملی بود. سپنتا به فردی به نام اردشیر ایرانی معرفی شد و پس از این دیدار به عنوان نقش اول در اولین فیلم ناطق ایران یعنی دختر لر انتخاب شد. و همراه با صدیقه سامی نژاد در فیلم بازی کرد. سپنتا در نوشتن فیلمنامه ی دختر لر و سرودن اشعار نیز مشارکت داشت. در طی سالهای ۱۳۱۰-۱۳۱۶ فیلم های لیلی و مجنون - شیرین و فرهاد ـ چشمان سیاه و فردوسی توسط او در هندوستان تهیه و کارگردانی شد.  

 

      ( اولین فیلم ناطق ایرانی« دختر لر» ساخته ی « اردشیر ایرانی » بود که قصه ای عاشقانه و روستایی داشت و در هندوستان ساخته شد. شخصیت های واقعی و ملموس این فیلم یعنی « جعفر و گلنار »با مردم به خوبی ارتباط برقرار کردند. )   

     در حدود سال ۱۳۲۴ ورود فیلم های خارجی به ایران صنعت سینمای ایران را دچار شکست نمود و افرادی مانند ابراهیم مرادی برای همیشه از این هنر دست کشیدند و به این ترتیب دوبله ی فیلم های خارجی آغاز شد. اولین دوبله های فیلم در ترکیه و توسط دکتر اسماعیل کوشان آغاز شد.

اولین آنونس فیلم در تاریخ سینمای ایران مربوط به فیلم دختری از شیراز به کارگردانی ساموئل خاچیکیان بود. خاچیکیان از اولین کارگردان هایی است که ساخت فیلم های ملودرام جنایی و حادثه ای را آغاز کرد.

    در حدود سال ۱۳۳۸ فرخ غفاری کانون فیلم را پایه گذاری کرد.

دکتر هوشنگ کاووسی که تحصیل کرده سینما در فرانسه بود فیلم هفده روز به اعدام را ساخت که اولین فیلم پلیسی سینمای ایران است.

     اولین کارگردان زن ایرانی شهلا ریاحی بود که در سال ۱۳۳۵ با همکاری محمدعلی جعفری فیلم مرجان را ساخت.

     در حدود سال ۱۳۳۷ واقع گرایی در فیلم ها شکل گرفت. که به اجتماع و شخصیت های طبقه پایین مانند جاهل ها و لوطی های تهران می پرداخت. از طرف دیگر کافه به دلیل ساختاری در فیلم ها وارد شد. به این ترتیب جدا از موسیقی متن که به اصطلاح صحنه را پر می کرد کافه فضایی از اتفاقات و رفتارهای ویژه را بازگو می کرد. رغبت دیگر فیلم سازان نیز به دلیل به عهده گرفتن مسئولیت در قبال رنج های محرومین و تا حدودی شباهت با سینمای نئورئالیسم ایتالیا بود. بسیاری از فیلم های کافه ای این دوره پایان خوش داشت. نمونه ی معروف این فیلم ها گنج قارون ساخته ی سیامک یاسمی در سال ۱۳۴۴ بود که فیلمی ملودرام محسوب می شد و فردین به عنوان قهرمان سینمای رویاپردازانه تحسین و تمجید شد و اقتصاد سینمای ایران را دچار تحول و نجات از ورشکستگی نمود.

    کیفیت نازل فیلم کافه ای (رقص- آواز- قهرمان مطلقا خوب یا بد- رقاصه- پایان خوش ) که دکتر هوشنگ کاووسی آن را فیلم فارسی نامید باعث شد که تحصیل کردگانی که از اروپا به ایران آمده بودند به سمت سینمای مستند تمایل پیدا کنند. افرادی مانند فرخ غفاری - ابراهیم گلستان - پرویز کیمیایی و ...

در پایان دهه ی سی هژیر داریوش منتقد سینما معتقد بود: اولین فیلم ساز ایرانی هر کس باشد هنوز فیلمی نساخته است.

     در حدود سال های ۱۳۴۲-۱۳۴۳ موج روشن فکری در سینمای ایران به وجود آمد. مانند فیلم های خشت و آیینه ساخته ابراهیم گلستان و شب قوزی ساخته ی فرخ غفاری اما با توجه به فیلم کافه ای این سال ها استقبال خوبی از این موج روشن فکری به عمل نیامد و سینمای روشن فکری از نظر تجاری شکست خورد.

 موج نو در سینمای ایران

 موج نو در سینمای ایران در سال ۱۳۴۸ با دو فیلم آغاز شد. فیلم گاو ساخته ی داریوش مهرجویی و قیصر ساخته ی مسعود کیمیایی.

از فیلم های اقتباسی که مردم از آن استقبال کردند شوهر آهو خانم اثر داوود ملاپور بود.

از جمله فیلم های دیگر موج نو در سینمای ایران فیلم آرامش در حضور دیگران ساخته ی ناصر تقوایی بود که سه سال در توقیف ماند و بر عکس فیلم هایی با پایان خوش در آن دوران واقعیتی تلخ و گزنده را ارائه کرد و تصویری از آشفتگی اخلاقی را در دهه ی چهل نشان می داد.

سینمای دهه ی پنجاه ایران شعور اجتماعی و تغییر را در ویران کردن فیلم فارسی می دانست. فیلم های رضا موتوری ساخته ی کیمیایی- صادق کرده ساخته ی تقوایی و دایره ی مینا اثر مهر جویی از فیلم های مهم این دوره اند.

در حدود سال های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ فیلم های ایدئولوژیک و انقلابی خارجی اکران شد و در سال ۱۳۶۱ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی « بنیاد سینمای فارابی » را تاسیس کرد تا روند ورود فیلم را بهبود بخشد. از همین سال جشنواره ی بین المللی فیلم فجر آغاز به کار کرد.