تذهیب

تذهیب : آرایش صفحات کتب خطی با نقشمایه های انتزاعی - در هنر ایرانی - اسلامی . این گونه تزئین از حیث پیچیدگی طرح ها و هماهنگی رنگ ها به اوج کمال رسید .

تذهیب : آرایش صفحات کتب خطی با نقشمایه های انتزاعی - در هنر ایرانی - اسلامی . این گونه تزئین از حیث پیچیدگی طرح ها و هماهنگی رنگ ها به اوج کمال رسید .
معنی لغوی تذهیب  زر اندود کردن - طلا کاری ، هنر تزئین و نقش و نگار دادن اوراق کتاب های خطی با آب زر و لاجورد .

تذهیب از ذَهَبَ به معنی ( زر ، طلا ) گرفته شده و مُذهّب به چیزی که طلا کاری یا زر اندود شده باشد ، می گویند .
قوس حلزونی : اساس کار تذهیب بر قوس حلزونی است ؛ اگر شاخه ی اسلیمی بر روی این قوس قرار بگیرد ، حرکت اسلیمی پدید می آید و با آمدن گل و برگ بر روی قوس حلزونی حرکت ختایی به وجود می آید .

قوس حلزونی حرکتی دَورانی از درون به برون است که از آن به عنوان نشانه و نماد استفاده می شود . گردش ستارگان و حرکت کهکشانها در یک خط دَورانی ، به حرکت حلزونی شباهت دارد .

در واقع گرایش انسان به قدرت های ماوراء الطیبعه و توجّه کنجکاوانه ی او به کهکشانها نشان دهنده ی پویش عظیم انسان برای خود یابی و به تعالی رسیدن است و قوس حلزونی ، پیشرفت انسان را برای رسیدن به یک هدف پایدار - تعالی نشان می دهد .  

تائوتچینگ : دسترسی به دور دست ها پیشرفت است و پیشرفت زیاد ، بازگشت به خود است و قوس حلزونی بیانگر ابدیّت است ؛ زیرا تا بی نهایت ادامه دارد ؛ امّا از آنجایی که انسان توان دسترسی به بی نهایت را ندارد ، بی نهایت را نهایت می بخشد تا ، به نظر خود ، به آن دست یابد .

در واقع ، این قوس در فرهنگ ها و عصرهای مختلف نماد پیشرفت روح و از درون به برون رفتن انسان ها برای آگاهی یافتن بیشتر و به لا یتناهی رسیدن است . 

تذهیب : مجموعه ای از نقشهای بدیع و زیبا که نقاشان و مُذهّبان برای هر چه زیباتر کردن کتاب های مذهبی ف علمی ، تاریخی ، دیوان اشعار ، جُنگ های هنری و قطعه های زیبای خوشنویسی به کار می برند . بدین ترتیب کناره ها و اطراف صفحه ها ، با طرح هایی از شاخه ها و بندهای اسلیمی ، ساقه ، گل ها و برگ های ختایی ، شاخه های اسلیمی و گل های ختایی و یا بندهای اسلیمی و ختایی و ... آذین می شوند . 

تذهیب از دو دسته عناصر تشکیل می شود : 

1 -  اسلیمی : نقشی که با بند اسلیمی حرکتی را به وجود می آورد و اسلیمی ( شاخه ی اسلیمی ) نقش تزئینی است که با گردش اسلیمی فرق دارد و اسلیمی خود به تنهایی مارپیچ ندارد و اگر گل و برگ بر روی آن باشد ، دیگر اسلیمی تنها نمی تواند باشد . شکل اسلیمی را به سر خرطوم فیل مثال می زنند تا زودتر در ذهن هنر آموزان و هنر جویان جای گیرد . نقش اسلیمی از پیش از دوره ی اسلامی در ایران رواج داشته است ، ولی به طور یقین امام علی ( ع ) این نوع تزئین را در حاشیه ی صفحه های قرآن کریم مرسوم کرده اند .

به طور قطع و یقین این نقش ها از چین به ایران نیامده است و در ایران وجود داشته است ؛ زیرا چنین طرح هایی در چین وجود ندارد و حتّی در مورد ریشه ی چینی داشتن طرح گل ختایی هم تردید وجود دارد .
در واقع ، این قوس حلزونی است که بر روی آن شاخه ی اسلیمی قرار می گیرد و حرکت های مختلف به وجود می آورد .

اسلیمی انواع گوناگون دارد :  

اسلیمی ساده ، اسلیمی توپر ، اسلیمی تو خالی و اسلیمی دهن ا‍ژدری که چون دهانه ی آن به مقدار دهان دها باز است و در دل آن دو شاخه ی اسلیمی کوچک تر - مانند - دندان های اژدها - قرار دارد ، اسلیمی دهن اژدری نام گرفته است .
گونه ی دیگر اسلیمی ، اسلیمی گلدار است که در داخل آن گل های مختلف طراحی می شود . اسلیمی با چنگ* و اسلیمی بدون چنگ و اسلیمی برگی با چنگ و بدون چنگ از دیگر گونه های اسلیمی هستند.  

---

چنگ : حرکت هایی که گرداگرد شاخه و یا بندهای اسلیمی را می گیرند .  

ادامه دارد ....