افشانگری

افشان : اصطلاحی برای تزئین صفحات نسخه های خطی با نقطه رنگ های طلایی افشانده شده .

 { این واژه در مورد نوعی نقش قالی - متشکّل ار صور نباتی و طرح های اسلیمی - نیز مصطلح است .}

     افشانگری را اوّلین بار « مولانا غیاث الدین » مُذّهب مشهدی از هنرمندان مکتب هرات در قرن نهم هجری ابداع کرد . او با استفاده از وسیله ای خاّص که شباهت بسیار به قلم موهای امروزی داشت ، یعنی با استفاده از یک دسته موی دم اسب و نصب آن بر روی چوبی به عنوان دسته ی ابزار ، آن را به نحوی به کار می گرفت که ذرّات رنگ در سطح صفحه پراکندگی های ظریف و نسبتاً یکنواختی ایجاد کند . با تمرین و ریاضتی که مولانا غیاث الدین مبذول داشت ، توانست افشانهای ریز و درشت متنوع دیگری به وجود آورد . او بعدها با استفاده از طلا و حّل کاری طلا و نقره در زمینه ی کار اصلی خود که تذهیب  و خوشنویسی بود ، نوآوریهای جالبی عرضه کرد که هنوز هم در حاشیه ، تذهیب ، کتاب آرایی و خوشنویسی کاربرد دارد .  

فوتک چیست ؟

     وسیله ای فلزی یا پلاستیکی که برای پاشیدن رنگ به سطح تابلو یا کاغذ مورد استفاده قرار می گیرد . این وسیله از دو لوله ی باریک تو خالی که یکی نازک و بلند و دیگری کلفت و کوتاه ساخته شده که از دو سر با زاویه ی 90 درجه به هم وصل شده اند . وقتی یک انتهای لوله ی عمودی در ظرف محتوی رنگ قرار می گیرد ، با دمیدن از سر دیگر لوله ی افقی هوا در لوله جریان یافته و با کنار زدن هوای بالای لوله ی عمودی باعث بالا آمدن رنگ در طول لوله می شود . در این مرحله با ادامه ی عمل دمیدن ( فوت کردن ) رنگ با فشار هوا بر سطح کار پاشیده می شود .

      رنگ پاشی با این روش علاوه بر این که در کارهای تزئینی ، هنرهای چاپی ، نقاشی ساختمان و غیره مورد مصرف دارد ، در کارهای صنعتی نیز از آن استفاده می شود .

      برای کارهای صنعتی از فوتک هایی استفاده می کنند که دمیدن هوا به داخل آن به وسیله ی ماشین های ویژه ای انجام می گیرد که دارای قدرت بیشتری می باشند و قادرند که انواع رنگ ها را هر قدر هم که غلیظ باشند ، به صورت گَرد در آورند . فوتک هایی که برای رنگ آمیزی بدنه ی اتومبیل ها و سایر اشیاء صنعتی به کار می برند ، از این قبیل اند . با فوتک می توان کارهای متنوع و جالبی انجام داد که شاید با وسایل دیگر نقاشی امکان نداشته باشد .

      باید توجّه داشت که رنگ پس از بیرون جهیدن از دهانه ی فوتک بدون حّد و مرز در فضا پراکنده می شود و روی آنچه در مسیر آن باشد ، می نشیند . باید دقّت نمود که در موقع کار به جز قسمتی که باید رنگ شود ، سایر قسمت ها را بپوشانید . ساده ترین راه این است که قبل از پاشیدن رنگ کلیّه ی نقاطی را که نباید رنگ شود ، به وسیله ی کاغذ روزنامه ، نایلون و چیزهای مشابه بپوشانیم . ضمناً باید تا آنجا که امکان دارد ، سطحی را که باید رنگ شود ، در حالت افقی قرا ر داد که از شُرّه شدن رنگ پیشگیری شود .

توجّه : چنانچه فوتک در اختیار نداشته باشید ، می توانید مسواک کهنه ای را در رنگ فرو برده و آن را روی یک صفحه ی مُشبّک سیمی بکشید ، تا رنگ روی صفحه ی کاغد پاشیده شود .

 « چاپ اَنگ »  

اَنگ از لغتی قدیمی به معنی قالب ، مُهر و علامت  گرفته شده و امروزه به آن شابلون می گویند ، که واژه ای آلمانی است .

از شابلون ها به چند شکل استفاده می شود ؟

از شابلون ها که در حقیقت نوعی قالب هستند ، به دو گونه ی قالب های مُثبت ( بریده شده ) و یا منفی ( خالی شده ) می توان به کمک افشانگری استفاده کرد .

|+| نوشته شده توسط رسول صابر خطیبی در جمعه 1389/11/29  | نظر بد