گلستان خیال
مقالات هنری - تصاویر هنری و معرفی کتب هنری و ...گلستان خیال
مقالات هنری - تصاویر هنری و معرفی کتب هنری و ...
تاریخچه نقاشی
هنر انسان غار نشین :
ابتـدائی ترین آثار هنـری که انسـان آن را خلق کـرده و تاکنون یافت شـده است ، به حـدود سی هــزار سـال قبـل مربـوط می شود . این آثـار بیشتــر در کشورهای فرانسه و اسپانیا یافت شده اند و شامل تصاویر حیواناتی چون گاو کـوهـــان دار ، گــاو وحشـی ، گـــوزن و اسـب است . محّــل ایـن نقــاشی در عمق غــارهــا ، دور از نــور طبیعی روز و در مکــانی مجـــزا ، از مکــان زیست انسـانهـای نخستین بوده است .
انســان هــای نخستیـن بــا چـه انگیــزه و بـه چـه دلیـلی این آثــار را ترسیــم می کـرده اند ؟
این نقاشی هـا مُسلّماً برای زیباتـر کـردن محیط و به منظور نمایش و ایجادلذّت بصری خلق نشده انـد ، زیرا گفتیم این آثـار در عمق غـارهـا ، و دور از نـور طبیعی همچنین جدا از زندگی آنها ترسیم شده اند .
انسان های نخستین با استفاده از سنگ های نوک تیـز و وسایلی شبیـه آن و بـا وسایل بسیار ساده ی ابتـدائی این آثـار را ترسیـم کـرده است . گفتـه می شود ، شکارچیـان غـار نشین از ایـن نقاشی هـا برای نشانـه گیـری و تیراندازی استفاده می کرده اند .
انسان نخستین با دقّت در شکل ، حرکات ، رفتار و تناسبـات جسمی یک جانور ، به شناختی جامع از حریف قدرتمنـد خود دست می یافتـه و با آفرینش دوباره ی آن جانور در قالب تصویر بر دیوار و سقف غـارگویی که بخشی از وجود آن جانور را به تسخیر در می آورده ، سپس با تیر اندازی به سوی آن ، نه تنهـا بر مهارت تیراندازی خود می افزوده ، بلکه از این راه آن بخش از وجود شکار را که در تسخیـر داشته ، مغـلوب می کـرده است . لـذا هنگـامی که به شکـار می رفته با اعتماد به نفس و مهارت بیشتری با شکار روبرو می شده است .
به همین علّت این نقاشی ها برای او از اهمّیّت اسرار آمیزی بـرخوردار بوده و شاید از این رو آنها را چون طلسم های جادویی ، دور از دستـرس ، در اعماق غارها نگه می داشته است .
اهمّیّت دادن به آثـــار هنــری و مُقــدّم دانستن آن به امـــور روزمــــره دردوره های بعــد نیـز به همـان قوّت دیـده می شود . مثـلاً زمـانی که انسـان از غــارنشینی و شکـار بـه مرتبـه ی متکاملتـری از زنـدگی اجتمــاعی رسیــد، تواناییهـای خاک را شنـاخت ، بـه کشاورزی پرداخت و بـه شیـوه ی استخـراج سنگ درمعادن پی برد .
هنگامی که انسـان سنگ آهن را کشف کرد ، اوّلیـن استفـاده ی او از این کشف ساخت ابزارهـای نـو نبـوده ، بــلکه از آن به عنـوان مــاّده ی رنـگی در نقـاشی دیـواری و ترسیـم نقــوش بر روی تـن خـود و رنگ گیسوانش بهـره گرفت . کشف مس ، پی بردن به قدرت چکش خواری این فلز و امکان ساخت اشیـاء با آن نیـز ، پیش از اینکه به سـاخت ظـروف آشپزی بینجـامد ، در شکل مُهرهای گردنبنـد ظاهر شد . آلیـا‍‍ژهای فلـزی و فنّ جوشکاری نیز ابتـدا بـرای جواهـر سـازی به کـار رفت و بعـدهـا به منظور ابـزار سـازی و ساخت اشیــای کاربردی ، مورد بهره برداری قرار گرفت .
انسان غار نشین با مخاطراتی روبرو بوده که همواره ایشان را در تشویش و نگـرانی قـرار می داد . خشم طبیعت جسـم و روحشـان را آزار می داد و نیازهای ابتدائی زندگی ، چون تأمین خوراک و پناهگاه تمام زندگی شان را در جدال برای بقای روزانه می بلعید . زندگی گروهی ، کمی به زندگی او آرامش داد . کم کم او از شکار جانوران به نگهداری و پرورش آنان ( دامداری ) روی آورد . بتدریج راز و رمز خاک را کشف کرد و راه و رسم کشاورزی را آموخت .
در شیوه ی جدید زندگی ، نیاز به داشتن سر پناه هایی دائمی و مستقر شدن در محّل هایی خاّص بود . کم کم مهارت خانه سازی او پیشرفت کرد . سفالگری و ریخته گری فلزات منتهی به تهیّه ی ظروف پخت و پز و نگهداری آب و غذا شد و رنگ های معدنی در تزئین و زیبا سازی محیط زندگی ، صنایع دستی - و نقاّشی ها و مجسمه هایی که مُعرّف مراحل مختلف فعلّیّت بخشیدن به توان هنری انسان ها بود - به صورت پیشرفته تری به کار گرفته شد . همین جوامع کوچک باعث به وجود آمدن تمدّن های بزرگ در دوره های بعد بود .
تمدّن هایی که آثار به جای مانده از آنها مُعرّف تأثیر عمیق آنها در سر نوشت بشریّت است و ما انسان های معاصر بخش اعظمی از هویّت کنونی خویش را مدیون همین تمدّن ها هستیم .
هنر: تجلّی روح کمال طلب و جمال جوی انسان در قالب محسوس است ؛ به عبارت دیگر :
« اهل هنر بودن یک فرد نشانه ی این است که او در مرتبه ی بالایی از کمال و رشد انسانی قرار دارد . همین خصلت پسندیده ، چنانچه در مقیاس یک جامعه ی انسانی و وسعت یک سرزمین ظهور کند ، از نشانه های شکل گیری یک تمدّن است و بر عکس . »
افشانگری
افشان : اصطلاحی برای تزئین صفحات نسخه های خطی با نقطه رنگ های طلایی افشانده شده .
{ این واژه در مورد نوعی نقش قالی - متشکّل ار صور نباتی و طرح های اسلیمی - نیز مصطلح است .}
افشانگری را اوّلین بار « مولانا غیاث الدین » مُذّهب مشهدی از هنرمندان مکتب هرات در قرن نهم هجری ابداع کرد . او با استفاده از وسیله ای خاّص که شباهت بسیار به قلم موهای امروزی داشت ، یعنی با استفاده از یک دسته موی دم اسب و نصب آن بر روی چوبی به عنوان دسته ی ابزار ، آن را به نحوی به کار می گرفت که ذرّات رنگ در سطح صفحه پراکندگی های ظریف و نسبتاً یکنواختی ایجاد کند . با تمرین و ریاضتی که مولانا غیاث الدین مبذول داشت ، توانست افشانهای ریز و درشت متنوع دیگری به وجود آورد . او بعدها با استفاده از طلا و حّل کاری طلا و نقره در زمینه ی کار اصلی خود که تذهیب و خوشنویسی بود ، نوآوریهای جالبی عرضه کرد که هنوز هم در حاشیه ، تذهیب ، کتاب آرایی و خوشنویسی کاربرد دارد .
فوتک چیست ؟
وسیله ای فلزی یا پلاستیکی که برای پاشیدن رنگ به سطح تابلو یا کاغذ مورد استفاده قرار می گیرد . این وسیله از دو لوله ی باریک تو خالی که یکی نازک و بلند و دیگری کلفت و کوتاه ساخته شده که از دو سر با زاویه ی 90 درجه به هم وصل شده اند . وقتی یک انتهای لوله ی عمودی در ظرف محتوی رنگ قرار می گیرد ، با دمیدن از سر دیگر لوله ی افقی هوا در لوله جریان یافته و با کنار زدن هوای بالای لوله ی عمودی باعث بالا آمدن رنگ در طول لوله می شود . در این مرحله با ادامه ی عمل دمیدن ( فوت کردن ) رنگ با فشار هوا بر سطح کار پاشیده می شود .
رنگ پاشی با این روش علاوه بر این که در کارهای تزئینی ، هنرهای چاپی ، نقاشی ساختمان و غیره مورد مصرف دارد ، در کارهای صنعتی نیز از آن استفاده می شود .
برای کارهای صنعتی از فوتک هایی استفاده می کنند که دمیدن هوا به داخل آن به وسیله ی ماشین های ویژه ای انجام می گیرد که دارای قدرت بیشتری می باشند و قادرند که انواع رنگ ها را هر قدر هم که غلیظ باشند ، به صورت گَرد در آورند . فوتک هایی که برای رنگ آمیزی بدنه ی اتومبیل ها و سایر اشیاء صنعتی به کار می برند ، از این قبیل اند . با فوتک می توان کارهای متنوع و جالبی انجام داد که شاید با وسایل دیگر نقاشی امکان نداشته باشد .
باید توجّه داشت که رنگ پس از بیرون جهیدن از دهانه ی فوتک بدون حّد و مرز در فضا پراکنده می شود و روی آنچه در مسیر آن باشد ، می نشیند . باید دقّت نمود که در موقع کار به جز قسمتی که باید رنگ شود ، سایر قسمت ها را بپوشانید . ساده ترین راه این است که قبل از پاشیدن رنگ کلیّه ی نقاطی را که نباید رنگ شود ، به وسیله ی کاغذ روزنامه ، نایلون و چیزهای مشابه بپوشانیم . ضمناً باید تا آنجا که امکان دارد ، سطحی را که باید رنگ شود ، در حالت افقی قرا ر داد که از شُرّه شدن رنگ پیشگیری شود .
توجّه : چنانچه فوتک در اختیار نداشته باشید ، می توانید مسواک کهنه ای را در رنگ فرو برده و آن را روی یک صفحه ی مُشبّک سیمی بکشید ، تا رنگ روی صفحه ی کاغد پاشیده شود .
« چاپ اَنگ »
اَنگ از لغتی قدیمی به معنی قالب ، مُهر و علامت گرفته شده و امروزه به آن شابلون می گویند ، که واژه ای آلمانی است .
از شابلون ها به چند شکل استفاده می شود ؟
از شابلون ها که در حقیقت نوعی قالب هستند ، به دو گونه ی قالب های مُثبت ( بریده شده ) و یا منفی ( خالی شده ) می توان به کمک افشانگری استفاده کرد .